Што ви се случува кога консумирате премногу шеќер?

Го додавате во вашето утринско кафе или чај. Го печете во пецива, торти и колачи. Дури и го посипувате насекаде врз вашите житарици или овесни снегулки за појадок, за да додадете „вкус“.

Но тоа не е сè. Исто така е скриен и во некои сакани мали „задоволства“ што луѓето ги консумираат секојдневно, како газирани пијалоци, овошни сокови, бонбони и сладолед. Исто така и демне во скоро целата преработена храна, вклучувајќи леб, месо, дури и вашите омилени сосови како Вустершир сос и кечап.

sekerbaner2.jpg

Нe е ништо друго, туку шеќер. Повеќето луѓе гледаат на слатката храна како на вкусно, исполнувачко и неодоливо задоволство. Но верувам дека има три зборови што можат попрецизно да го опишат шеќерот: токсичен, зависен и смртоносен.

Шеќерот, според мое мислење, е една од најштетните супстанци што можете да ги внесете – а застрашувачкото во врска со него е тоа што е толку изобилно присутен во нашата секојдневна исхрана. Таа интензивна зависност од шеќер станува неконтролирана, не само помеѓу возрасните, туку исто и кај децата.

Но како точно делува шеќерот во нашето тело и кои се несаканите ефекти од јадењето премногу шеќер врз здравјето на луѓето?

Зошто прекумерниот шеќер е штетен за вашето здравје?

Денес просечен Американец консумира околу 32 лажички шеќер дневно. Новите бројки беа објавени во февруари 2015-тата година. „Вашингтон Пост“ („The Washington Post“) објави статија за тоа користејќи грама (4 gr = 1 лажичка). Го цитираа истражувањето на Еуромонитор (Euromonitor), што кажува дека Американците сега консумираат 126 gr, што е еднакво на близу 32 лажички.

Увид во истражувањето на Еуромонитор чинеше 1200 $, а „Вашингтон Пост“ го објави истражувањето бесплатно. Дефинитивно е алармантно, земајќи во предвид дека просечниот Англичанец за време на 1700-тите години консумирал само 4 фунти годишно (1 kg = 2,2 фунти) – и тоа најверојатно од здрави природни извори како овошје, а не од преработената храна што ја гледате во супермаркетите денес.

Што е уште повознемирувачко, луѓето консумираат прекумерно шеќер во форма на фруктоза, или пченкарен сируп со висока содржина на фруктоза (ХФЦС – HFCS, high-fructose corn syrup). Оваа високо преработена форма на шеќер е поефтина, а 20 % послатка од обичниот бел шеќер, поради што многу производители на храна и пијалоци одлучиле да го користат во нивните производи за да заштедат пари.

ХФЦС се наоѓа во скоро целата преработена храна и пијалоци денес.

Лошата вест е што човечкото тело не е направено да консумира прекумерни количини на шеќер, особено не во форма на фруктоза. Всушност, вашето тело ја метаболизира фруктозата поинаку од шеќерот. Таа е всушност хепатотоксин и се метаболизира директно во масти – фактори кои може да предизвикаат цела низа на проблеми што може да имаат далекусежни ефекти врз вашето здравје.

Ефекти од прекумерното консумирање шеќер

Д-р Роберт Ластиг, професор по Клиничка педијатрија во Одделението за ендокринологија на Универзитетот во Калифорнија и пионер во декодирањето на метаболизмот на шеќерот, кажува дека вашето тело безбедно може да метаболизира 6 лажички додаден шеќер на ден. Но бидејќи повеќето Американци консумираат 3 пати поголема количина од таа, најголемиот дел од прекумерниот шеќер се метаболизира во телесни масти – што води до сите ослабувачки хронични метаболни заболувања со кои се борат многу луѓе.

Ова се некои од ефектите од прекумерното консумирање шеќер врз вашето здравје:

  • Го преоптоварува и оштетува вашиот црн дроб. Ефектите од премногу шеќер или фруктоза може да бидат поврзани со ефектите од алкохолот. Целата фруктоза што ја јадете патува до единствениот орган кој има транспортер за неа – вашиот црн дроб. Тоа сериозно го преоптоварува органот, водејќи до потенцијално оштетување на црниот дроб.
  • Го мами вашето тело да ја зголеми телесната тежина и влијае во сигнализацијата на инсулинот и лептинот. Фруктозата го мами вашиот метаболизам со исклучување на системот за контрола на апетитот. Не успева да го стимулира инсулинот, кој потоа последователно не успева да го потисне грелинот, или „хормонот за глад“, кој потоа не успева да го стимулира лептинот, или „хормонот за ситост“. Тоа доведува да јадете повеќе и да се развие инсулин резистентност.
  • Предизвикува метаболна дисфункција. Прекумерното консумирање шеќер предизвикува група на симптоми познати како класичен метаболичен синдром. Тие вклучуваат: зголемување на телесната тежина, абдоминална дебелина, намален ХДЛ (HDL) и зголемен ЛДЛ (LDL), покачено ниво на шеќер во крвта, покачени триглицериди и висок крвен притисок.
  • Го зголемува нивото на урична киселина. Високо ниво на урична киселина е ризик фактор за срцеви и бубрежни заболувања. Всушност, поврзаноста помеѓу фруктозата, метаболичкиот синдром и уричната киселина сега е толку јасна што нивото на вашата урична киселина може да се користи како маркер за фруктозна токсичност.

Според најновото истражување, најбезбедното ниво на урична киселина е од 3 до 5,5 mg на децилитар. Ако вашето ниво на урична киселина е повисоко од тоа, тогаш е јасно дека имате ризик од негативните здравствени ефекти на фруктозата.

Шеќерот го зголемува вашиот ризик од болест

Еден од најтешките ефекти од јадењето премногу шеќер е неговиот потенцијал да го оштетува црниот дроб, водејќи до состојба позната како неалкохолно масно заболување на црниот дроб (НАФЛД – NAFLD, Nonalcoholic fatty liver disease).

sekermagnezium1.jpg

Да, истото заболување што може да го добиете од прекумерно внесување алкохол може исто така да биде предизвикано и од прекумерен внес на шеќер (фруктоза). Д-р Ластиг ги објаснува трите сличности помеѓу алкохолот и фруктозата.

  • Вашиот црн дроб го метаболизира алкохолот на истиот начин како и шеќерот, бидејќи и двата служат како супстрати за претворање на јаглехидратите во масти. Тоа доведува до инсулин резистентност, масен црн дроб и дислипидемија (абнормално ниво на масти во крвта).
  • Фруктозата влегува во Maillard-ови реакции со протеини. Тоа предизвикува да се формираат супероксидни слободни радикали што резултира со воспаление – состојба што исто така може да биде предизвикана и од ацеталдехид, метаболен продукт на етанолот.
  • Фруктозата може директно и индиректно да го стимулира „хедонистичкиот пат“ во мозокот, создавајќи навика или зависност, на ист начин како што го прави тоа и етанолот.

Но ако мислите дека тоа е единствениот начин на кој прекумерното консумирање шеќер го оштетува вашето тело, грешите. Истражувања од некои од најценетите американски институции сега потврдуваат дека шеќерот е примарен диететски фактор што предизвикува дебелина и развој на хронични болести.

Едно истражување покажува дека фруктозата лесно се користи од канцерозните клетки за да ја зголемат нивната пролиферација – ги „храни“ канцерозните клетки, потпомага делба на клетките и го забрзува нивниот раст, што му овозможува на ракот побрзо да се шири.

Алцхајмерова болест е друго смртно заболување што може да се појави од прекумерна консумација на шеќер. Повеќе истражувања наоѓаат моќна врска помеѓу исхрана богата со фруктоза и ризик од развој на Алцхајмерова болест, по истиот пат како што го предизвикува тоа и дијабетес тип 2. Според некои експерти, Алцхајмерова болест и некои други мозочни нарушувања може да бидат предизвикани од постојано согорување на глукоза како гориво за вашиот мозок.

Други болести кои се поврзани со метаболичен синдром и што може потенцијално да се појават поради прекумерно консумирање на шеќер се:

  • Дијабетес тип 2
  • Хипертензија
  • Проблеми со мастите
  • Срцеви заболувања
  • Полицистичен оваријален синдром
  • Деменција

Како да се справите или да ја ограничите вашата консумација на шеќер

Шеќерот во својата природна форма не е природно штетен, се додека се консумира умерено. Тоа значи избегнување на сите извори на фруктоза, особено преработена храна и пијалоци како газираните пијалоци. Според SugarScience.org 74 % од преработената храна содржи додаден шеќер тивко скриен зад повеќе од 60 различни имиња. Идеално, треба да трошите 90 % од вашиот буџет на природна храна и само 10 % или помалку на преработена храна.

Исто така ве советувам сериозно да ја ограничите вашата консумација на рафинирани јаглехидрати (вафли, пецива итн.) и житарици бидејќи тие се разложуваат на шеќер во вашето тело, што го зголемува нивото на инсулин и предизвикува инсулин резистентност.

Како општа препорака, ве советувам да ја одржувате вкупната консумација на фруктоза на под 25 gr дневно, вклучувајќи ја и таа од природно овошје. Имајте на ум дека иако овошјето е богато со хранливи материи и антиоксиданти, исто така природно содржи и фруктоза, и доколку се консумира во големи количини може всушност да ја влоши вашата осетливост на инсулин и да го покачи нивото на урична киселина.

Запомнете дека вештачките засладувачи како аспартам и сукралоза се „не-не“ бидејќи доаѓаат со цел нов сет на здравствени проблеми кои се многу полоши од тие што можат да ви ги донесат шеќерот или пченкарниот сируп.

Следат некои дополнителни диететски совети што треба да ги запомнете:

  • Зголемете ја вашата консумација на здрави масти, како омега-3, заситени и монозаситени масти. На вашето тело му требаат здрави масти од животински и растителни извори за оптимално функционирање. Всушност, новите докази предложуваат дека здравите масти треба да се застапени со 70 % во вашата исхрана. Некои од најдобрите извори вклучуваат: органски путер од сирово млеко, (незагреано) ладно цедено маслиново масло, кокосово масло, сирови ореви, јајца и авокадо.
  • Пијте чиста вода. Едноставно со заменување на сите засладени пијалоци, како газирани пијалоци и овошни сокови, со чиста вода може на долг пат да го подобрите вашето здравје. Најдобриот начин да ја измерите вашата потреба за вода е да ја набљудувате бојата на вашата урина (треба да биде бледо жолта) и фрекфенцијата на вашите посети во тоалет (идеално е околу седум до осум пати дневно).
  • Додадете ферментирана храна во вашите оброци. Добрите бактерии во таа храна можат да го подобрат вашето варење на храната и да обезбедат детоксификациона поддршка, што помага да го олесни фруктозниот товар на вашиот црн дроб. Некои од најдобрите избори вклучуваат кимчи, нато, органски јогурт и кефир направени од млеко добиено од животни што пасат трева и од ферментиран зеленчук.

Како да се ослободите од вашата желба за шеќер?

Искушението да јадете слатка храна секогаш ќе биде тука, особено со изобилството на преработена храна и брза хана насекаде. Сепак, повеќето желби за шеќер доаѓаат од емоционални предизвици. Ако тоа предизвикува желба за шеќер кај вас, најдоброто решение што можам да ви го препорачам е Техника на емоционална слобода (ЕФТ – EFT, Emotional Freedom Technique). Оваа психолошка акупунктурна техника е едноставна и ефективна стратегија што ќе ви помогне да ги контролирате вашите емоционални желби за храна.

Ако чувствувате дека вашите емоции или вашата сопствена слика за себе е тоа што ве тера да продолжите да консумирате храна преплавена со шеќер и други нездрави задоволства, ви препорачувам да ја пробате оваа корисна техника. Молитвата, медитацијата, вежбањето и јогата се исто така ефективни алатки што може да ги пробате да ве чуваат од вашите желби за шеќер.

д-р Меркола, експерт за природно здравје

Извори: 

Basaranoglu, M., Basaranoglu, G., & Bugianesi, E. (2015). Carbohydrate intake and nonalcoholic fatty liver disease: fructose as a weapon of mass destruction. Hepatobiliary surgery and nutrition, 4(2), 109–116. https://doi.org/10.3978/j.issn.2304-3881.2014.11.05

Bowman, S. A., Clemens, J. C., Martin, C. L., Anand, J., Steinfeldt, L. C., & Moshfegh, A. J. (2017). Added Sugars Intake of Americans: What We Eat in America, NHANES 2013-2014. Food Surveys Research Group. Dietary Data Brief No. 18.

Liu, H., Huang, D., McArthur, D. L., Boros, L. G., Nissen, N., & Heaney, A. P. (2010). Fructose Induces Transketolase Flux to Promote Pancreatic Cancer Growth. Cancer Research, 70(15):6368. DOI: 10.1158/0008-5472.CAN-09-4615

Chen, L., Caballero, B., Mitchell, D. C., Loria, C., Lin, P. H., Champagne, C. M., Elmer, P. J., Ard, J. D., Batch, B. C., Anderson, C. A., & Appel, L. J. (2010). Reducing consumption of sugar-sweetened beverages is associated with reduced blood pressure: a prospective study among United States adults. Circulation, 121(22), 2398–2406. https://doi.org/10.1161/CIRCULATIONAHA.109.911164

Lustig, R. H. (2010). Fructose: Metabolic, Hedonic, and Societal Parallels with Ethanol. Journal of the American Dietetic Association, 110(9):1307–21. https://doi.org/10.1016/j.jada.2010.06.008

Rho, Y. H., Zhu, Y., & Choi, H. K. (2011). The epidemiology of uric acid and fructose. Seminars in nephrology, 31(5), 410–419. https://doi.org/10.1016/j.semnephrol.2011.08.004

Stephan, B. C. M., Wells, J. C. K., Brayne, C., Albanese, E., & Siervo, M. (2010). Increased Fructose Intake as a Risk Factor For Dementia. The Journals of Gerontology, 65A(8), 809–814. https://doi.org/10.1093/gerona/glq079

Teff, K. L., Elliott, S. S., Tschöp, M., Kieffer, T. J., Rader, D., Heiman, M., Townsend, R. R., Keim, N. L., D’Alessio, D., & Havel, P. J. (2004). Dietary fructose reduces circulating insulin and leptin, attenuates postprandial suppression of ghrelin, and increases triglycerides in women. The Journal of clinical endocrinology and metabolism, 89(6), 2963–2972. https://doi.org/10.1210/jc.2003-031855